Wychowanie jest działalnością, w której jeden człowiek stara się zmienić innego człowieka. Jest nieodłącznym składnikiem społecznej formy życia człowieka. W każdych warunkach jest procesem złożonym i wielowymiarowym. Przez metodę wychowania rozumiemy każdy wyodrębniony sposób postępowania wychowawcy, polegający na wywieraniu określonego wpływu na aktywność wychowanka. Można także powiedzieć, że jest to „świadomie i konsekwentnie stosowany sposób, oddziaływania pedagogicznego na jednostkę, grupę lub zbiorowość, dla osiągnięcia zamierzonego celu wychowawczego”. Istnieją różne podziały metod wychowawczych.
Najczęściej stosowany podział to podział na:

• Metody indywidualne i grupowe;
• Metody bezpośredniego i pośredniego oddziaływania wychowawczego;
• Metody wpływu osobistego, sytuacyjnego i społecznego oraz metody
  kierowania samowychowaniem;
• Metody strukturalne i sytuacyjne;

Metoda oddziaływań indywidualnych dzieli się na:

• Metodę modelowania;
• Metodę zadaniową;
• Metodę perswazyjną;
• Metodę nagradzania;
• Metodę karania;

Metoda nagradzania.

Metoda nagradzania inaczej wzmocnienie pozytywne, to jedna z metod najczęściej stosowana w wychowaniu. Metoda ta polega na akcentowaniu, utrwalaniu zachowania pożądanego z punktu widzenia wychowawczego poprzez udzielanie pochwał, czy przyznawanie nagród.Pochwała może być ustna, pisemna lub wyrażona gestem czy mimiką twarzy. Nagroda to wzmocnienie materialne – forma prezentów lub nie materialnenp. przyzwolenie na dłuższe oglądanie TV. Skuteczność metody nagradzania powinna być poprzedzona znajomością potrzeb dziecka tzn. czy wystarczy tylko pochwała, czy należy zastosować nagrodę materialną, a jeżeli tak to jaką.

Metoda nagradzania spełnia dwie funkcje:

1. dzieci i młodzież dowiadują się o zgodnym z oczekiwaniami dorosłych wykonaniu określonych zadań, poleceń.
2. nagroda jest czynnikiem motywującym do zachowań społecznie i moralnie akceptowanych.

Metodę nagradzania powinno się stosować przestrzegając jej zasad:

1. nagradzamy tylko zachowania pożądane wychowawczo;
2. nagradzamy bezpośrednio po zamanifestowaniu pożądanego zachowania (nie odkładamy na potem);
3. każdorazowo nagradzamy pozytywne zachowania po wprowadzeniu nagrody;
4. gdy pożądane zachowanie się utrwala, nagradzanie stosujemy w sposób przerywany;
5. nagrody materialne stosujemy z pochwałą, po to, aby z czasem zrezygnować ze wzmocnień materialnych na rzecz pochwał;

Wg przeprowadzonych badań naukowych metoda nagradzania odnosi dużą skuteczność, a jej następstwem jest:

• większe prawdopodobieństwo uzyskania pożądanych wychowawczo zachowań;
• pozytywnie motywuje do zachowań pożądanych społecznie i moralnie;
• wpływa na aktywność i kreatywność ;
• wzmacnia poczucie wartości i własnej godności;

Słabą stroną nagradzania może być:

• wystąpienie u dzieci postawy roszczeniowej;
• nierówne traktowanie mogące utrwalić negatywne zachowania u dzieci nie nagradzanych;
• w odczuciu niektórych dzieci nagroda nie jest odpowiednią gratyfikacją przez nich oczekiwaną;
• nadużywanie nagradzania może prowadzić do uniewrażliwienia się na wzmocnienia pozytywne;
• nagradzanie nie może zależeć od dobrego humoru dorosłych;

Metoda nagradzania szczególnie przydatna jest w zastosowaniu do dzieci w młodszym wieku oraz dzieci sprawiających kłopoty wychowawcze. Należy stosować ją powściągliwie, a z upływem czasu stopniowo z niej rezygnować w sytuacji pojawienia się oczekiwanych pozytywnych zachowań.

Metoda karania.

Metoda karania inaczej wzmocnienie negatywne. Metoda karania jest sposobem oddziaływania wychowawczego poprzez stosowanie przymusu w celu zniwelowania,przezwyciężenia przejawów zachowań społecznie i moralnie nie akceptowanych.
Wg. K. Konarzewskiego metoda karania to:

„każda działalność wychowawcza polegająca na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń pozostających w czasowym związku z jego określonym zachowaniem się”

Zdarzenie awersyjne to kary polegające na wprowadzeniu pewnych czynników awersyjnych lub uniemożliwienie korzystania z różnych atrakcji np. odebranie pewnych przywilejów. H. Muszyński uważa zaś, że kara utożsamiana jest z powodowaniem u dzieci i młodzieży przykrych stanów emocjonalnych w wyniku udaremnienia ich motywów lub nie spełnienia ich oczekiwań. W ten sposób rozumiana kara „powoduje zwalczanie zachowań destrukcyjnych, obniża prawdopodobieństwo występowania ich w przyszłości,a tym samym tłumienia nie pożądanych wychowawczo dyspozycji psychicznych wychowanka”.

Awersyjne zdarzenia w metodzie karania to:

1. upomnienia i nagany;
2. wykluczenie z udziału w zabawie czy innych formach życia zbiorowego;
3. ograniczenie lub pozbawienie swobód, uprawnień, przywilejów, funkcji czy rzeczy;
4. zakazy korzystania z udogodnień czy atrakcji;

Skuteczność metody karania jest pozorna tzn. przyczynia się do chwilowego zaprzestania nie pożądanego zachowania i nie likwiduje go. Wywołuje też skłonność do agresji, frustrację, lęk, niepewność, nienawiść, poczucie niższości jak również wzmaga zachowania podlegające karaniu. Na ogół przyjmuje się, że metoda karania jest mniej skuteczna niż metoda nagradzania. Wg. K. Skarżyńskiej wychowawcze znaczenie tych dwóch metod polega na łącznym lub przemiennym ich stosowaniu – wzajemnym powiązaniu czy w określonych układach wraz z kontekstem różnych uwarunkowania społecznych. Zastrzeżenia budzą kary fizyczne, zwłaszcza stosowane z premedytacją. Odnoszą one skutki odwrotne do oczekiwanych przy tym uwłaczają godności osobistej wychowanków, wzmagają agresywność i uprzedzenia do dorosłych. Wychowankowie są narażeni na uszkodzenia ciała i trwałe tego skutki. Dzieci bite i maltretowane w rodzinie ten styl wychowania przenoszą potem w przyszłości na swoje rodziny. Złe skutki powoduje też karanie niesprawiedliwe. Budzi ono chęć odwetu.

Warunki skutecznego karania:

1. pozytywny stosunek karanego do karzącego;
2. pozytywny stosunek karzącego do karanego;
3. dyskretne i przyjazne wymierzenie kary;
4. wstrzemięźliwość w stosowaniu kar;

Obie metody nagradzania i karania są jednymi z najstarszych metod pedagogicznych stosowanych do dzisiaj. Metoda nagradzania i karania to dwie przeciwstawne metody,z których metoda nagradzania jest tą skuteczniejszą.

Na podstawie – M. Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” Kraków 2000